Memorandum SANU-a bio je inspiracija za krvave ratne i pljačkaške pohode i osvajačke ratove Srbije po Hrvatskoj, BiH i na Kosovu
Navršilo se 25 godina otkako je i javno objelodanjen zloglasni Memorandum Srpske akademije nauka i umjetnosti (SANU), koji je najavljen kao “strateški program srpske inteligencije” i koji je odredio “smjer rješenja srpskog pitanja unutar SFRJ”.
Ovaj dokument, koji je objavljen u beogradskim “Večernjim novostima” u dva nastavka, 24. i 25. septembra 1986. godine, bio je svojevrsni scenarij za krvavu balkansku tragediju koja je uslijedila nekoliko godina kasnije.
Novo ruho
Memorandum SANU-a bio je, zapravo, modifikacija ranijih velikosrpskih projekata. Tako su “Načertanije” (formulacija ideje Velike Srbije Ilije Garašanina iz 1844. godine), “Srbi svi i svuda” (drugi temeljni spis velikosrpske ideologije srpskog jezikoslovca i nacionalnog ideologa Vuka Karadžića), “Homogena Srbija” (advokata Stevana Moljevića iz 19. stoljeća) i drugi velikosrpski programi samo presvučeni u novo, modernije ruho, koje je kasnije bilo pogubno za stotine hiljada nesrba koji su ubijeni tokom osvajačkih ratova Srbije u Hrvatskoj, BiH i na Kosovu.
Memorandum predstavlja program i manifest velikosrpske državotvorne ideje, apel za uspostavljanje jedinstva srpskog kulturnog prostora bez obzira na republičke granice, zahtjev za reviziju međurepubličkih granica uspostavljenih na zasjedanju AVNOJ-a u Jajcu 1943. godine, traktat o zavjerama, ugroženosti i neravnopravnom položaju srpskog naroda u Jugoslaviji, isticanje do besmislenosti uveličanih i demagoški glorificiranih problema Srba u Hrvatskoj, BiH i na Kosovu.
U suštini, ocjena je mnogih, Memorandum je bio poziv srpskom narodu na ustanak i objava rata svima koji se ne slažu s definiranim ciljevima za formiranje srpske države u skladu s parolom koja je tada lansirana “svi Srbi u jednoj državi”, inspirirana floskulom Vuka Karadžića “Srbi svi i svuda” (čuveni primjer jezičkog pansrbizma). No, podsjetimo na “najzapaljivije” dijelove Memoranduma kojem je bio cilj da “probudi srpsku nacionalnu svijest”.
– Uspostavljanje punog nacionalnog i kulturnog integriteta srpskog naroda, nezavisno od toga u kojoj se republici ili pokrajini nalazio, njegovo je istorijsko i demokratsko pravo. Postojeće depresivno stanje srpskog naroda, sa sve žešćim ispoljavanjima i srbofobije u nekim sredinama, pogoduje oživljavanju i sve drastičnijem ispoljavanju nacionalne osjetljivosti srpskog naroda i reagovanjima koja mogu biti zapaljiva, pa i opasna… No najveću nevolju čini to što srpski narod nema državu kao što je imaju svi ostali narodi… Radi zadovoljenja legitimnih interesa Srbije, neizbježno se nameće revizija tog Ustava – kaže se, uz ostalo, u Memorandumu.
S ove vremenske distance, 25 godina nakon objavljivanja Memoranduma, pojedini teoretičari, s pravom, rečenicu “Radi zadovoljenja legitimnih interesa Srbije, neizbježno se nameće revizija tog Ustava” vide kao cassus belli (uzrok rata) u bivšoj SFRJ, koju su velikosrpski ideolozi željeli predstaviti kao “tamnicu srpskoga naroda”.
Otvaranje krize
A kako treba revidirati Ustav SFRJ, Memorandum sugerira u tekstu “ako bude trebalo, na način da Srbija i Srbi trebaju odlučno tražiti ostvarenje svojih opravdanih zahtjeva i otvaranjem političke krize ako se drugačije ne može”, te da se “na otvoreni rat odgovori kako jedino i mora: odlučnom odbranom svog naroda i svoje teritorije”. Upravo u toj poruci Memoranduma teoretičari vide svojevrsnu objavu rata prvenstveno Sloveniji i Hrvatskoj, pa onda Vojvodini, Kosovu, BiH, Crnoj Gori i Makedoniji.
Zloslutno zveckanje oružjem i srpske ratne trube počeli su se oglašavati nakon što su autori, srpski akademici s idejnim tvorcem Dobricom Ćosićem na čelu, u svom dokumentu saopćili da “granice Srbije nisu u skladu s etničkim sastavom i kao takve one se trebaju prekrajati” jer, prema Memorandumu, “Ustav iz 1974. je nanio mnogo štete Srbiji, zbog stvaranja autonomnih pokrajina Vojvodine i Kosova”.
“Otac nacije” Dobrica Ćosić i njegovi sljedbenici u svom huškačkom dokumentu uspjeli su ubijediti srpske nacionaliste u “ugroženost srpskog naroda, u asimilaciju, iskorištavanje, istjerivanja, nemogućnost izražavanja, marginalizaciju u političkoj, ekonomskoj, kulturnoj i naučnoj sferi, u jačanje protusrpskih snaga unutar SFRJ”, kao i u “potrebu za brzom i skorom akcijom da se spriječi propadanje Srbije i srpskog naroda”.
Srpski ideolozi našli su i adekvatnu osobu koja će biti direktni izvršilac i koji će ideje iz Memoranduma provesti u djelo. Bio je to do tada anonimni bankar Slobodan Milošević, koji će biti lansiran u orbitu srpske politike kao mesija i kao novi srpski vožd. Krvavi balkanski pir mogao je da počne.
Miloševićev ratni pohod započinje 28. juna 1989. godine na Gazimestanu. “Šest stoljeća kasnije, danas smo opet u bitkama i pred bitkama. One nisu oružane, premda i takve još nisu isključene”, poručio je tada on. Gazimestan, antibirokratska revolucija, turneje Miloševićevih karavana po tadašnjoj Jugoslaviji i “dešavanja naroda” bili su uvertira za agresiju, rat i najteže zločine u Sloveniji, Hrvatskoj, BiH i na Kosovu.
Milošević je Memorandum prihvatio kao matricu svog budućeg djelovanja koje će ga dovesti do optuženičke klupe u Haškom tribunalu, gdje je, nažalost, okončao bez presude za agresiju na BiH, genocid i brojne zločine počinjene pod njegovom “dirigenstkom palicom”. Zato Memorandum, s pravom, mnogi označavaju kao dokument koji je bio osnovna i nesporna politička, nacionalna i srpska velikodržavna platforma i inicijalna kapisla za ratove koje je započeo i vodio Milošević. Srpska vojska i brojne paravojske u svom zločinačkom i pljačkaškom pohodu počinili su najteže zločine, genocid, etnička čišćenja, silovanja, razorili su brojne gradove i vjerske objekte i zauvijek ojadili milione nedužnih ljudi nesrpske nacionalnosti.
Tokom ratova u Hrvatskoj, BiH i na Kosovu projekt stvaranja velike Srbije je poražen, ali, nažalost, ne do kraja u našoj zemlji, jer je kao rezultat tog projekta ostao živjeti dejtonski izum oličen u Republici Srpskoj, koji i danas predstavlja jedini spomenik velikosrpskoj ideologiji.
Šapa Beograda
Velikosrpski snovi i dalje se sanjaju u susjednoj Srbiji, koja ni danas ne popušta svoje susjede i nekadašnje žrtve i ne prestaje direktno se miješati u njihove unutrašnje stvari. Šapa Beograda itekako se osjeća upravo u BiH, što Srbija opravdava ekskluzivitetom potpisnika Dejtonskog mirovnog sporazuma, što je samo nastavak ekspanzionističke politike prema BiH. I ne samo prema BiH. Srbija ne ostavlja na miru ni Crnu Goru koja već pet godina živi svoju nezavisnost, a o Kosovu da i ne govorimo.
Ne potvrđuje li ovu tvrdnju i činjenica da tačno nakon četvrt stoljeća od objavljivanja Memoranduma SANU-a u akademskim nacionalističkim krugovima u Beogradu kruži “inovirani” velikosrpski dokument koji su mnogi već nazvali Memorandum 2 i u kojem akademski metuzalemi, među kojima i “otac nacije” Dobrica Ćosić i Ljubomir Tadić (inače otac srbijanskog predsjednika Borisa Tadić) nude recept zvaničnom Beogradu kako u miru vratiti ono što je izgubljeno u ratovima.
Ćosić je nedavno izjavio da su Srbi u 20. stoljeću izgubili četiri rata (Slovenija, Hrvatska, BiH i Kosovo), ali da u 21. “trebaju gledati kako se u miru dobivaju izgubljeni ratovi”. Ljubomir Tadić ga je u drugoj izjavi dopunio: “Vojni gubitak srpske krajine i slavonskih zemalja, gde su Srbi bili većina, mi ne smijemo nikada prihvatiti kao definitivan gubitak. Te krajeve nikad ne treba smatrati izgubljenim”.
Kako je već procurilo u javnosti, mračna politika srpskih akademika bavi se time na koji način treba destabilizirati vlade susjednih država pod motom “slaba vlast, slaba država”. Stoga, predlažu provociranje unutrašnjeg nezadovoljstva i nemira u tim državama jer se “u politički nestabilnim državama ujedno slabi oštrica optužbi protiv Srbije”.
Iako se deklarativno tvrdi da se suverenitet susjednih zemalja ne dovodi u pitanje, zvanični Beograd ne odustaje od instrumentalizacije Srba u zemljama u regionu. Sjetimo se samo žestoke reakcije Vlade Crne Gore, nakon koje je Srbija ustuknula i iz nove državne “Strategije očuvanja i jačanja odnosa matične države i dijaspore i matične države i Srba u regionu” (koju je 21. marta usvojila Vlada Srbije), izbačena je sporna odredba kojom se tražila politička konstitutivnost za Srbe u Crnoj Gori i Hrvatskoj.
– Strategija državne politike prema srpskom narodu u regionu trebalo bi da bude provođena u kontinuitetu, sredstvima koja odgovaraju mogućnostima države i saobražena praksi razvijenih država i susjeda. Pod terminom “region” podrazumijeva se oblast jugoistočne Evrope u kojoj srpski narod živi kao autohtono stanovništvo od vremena doseljavanja i stupanja na istorijsku pozornicu. Riječ je o stanovništvu koje živi izvan teritorija današnje Srbije u granicama BiH, Crne Gore, Hrvatske, Makedonije, Slovenije, Mađarske, Albanije i Rumunije – ističe se u toj strategiji i dodaje: – Uz zalaganje za dosljedno provođenje Dejtonskog sporazuma, neophodno je pomoći i podstaći napredak Republike Srpske i njenih institucija. Ministarstvo spoljnih poslova Srbije trebalo bi da na svaki način diplomatski podrži napore za opstanak Republike Srpske i u zaštitu uzme njena prava pred EU, SAD, SE, OEBS-om i UN-om.
Činjenica je da je na Balkanu izbio rat kad god je Srbija pravila velikodržavne projekte. Zato bi sastavljanje novog Memoranduma SANU-a, ma koliko taj čin benigno zvučao u vremenu integracija, moralo biti upozorenje, prije svega međunarodnoj zajednici, koja je jednom izgubila obraz upravo u BiH. Utoliko više što je ovih dana otkriveno slanje ratnih rasporeda rezervistima po Srbiji. Ishod dosadašnjih takvih aktivnosti okusili smo svi mi koji živimo na “buretu baruta”, što je postalo sinonim za Balkan.
Preteče velikosrpske ideologije
Dok Ilija Garašanin u svom “Načertaniju” iznosi ideje kako posrbiti druge narode, Vuk Karadžić je sve susjedne narode uvrstio u Srbe. To se zaključuje iz njegovog teksta napisanog 1836. godine.
– Zaista se zna da Srbi sad žive u današnjoj Srbiji (između Drine i Timoka, i između Dunava i Stare planine), u Metohiji (od Kosova preko Stare planine, gdje je Dušanova stolica Prizren, srpska patrijaršija Peć, i manastir Dečani), u Bosni, u Hercegovini, u Zeti, u Crnoj Gori, u Banatu, u Bačkoj, u Srijemu, u desnom Podunavlju od više Osijeka do Sentandrije, u Slavoniji, u Hrvatskoj (i Turskoj i Austrijskoj krajini), u Dalmaciji, i u svemu Adrijatičkom primorju gotovo od Trsta do Bojane – napisao je Karadžić 1836. godine.
Istaknuti velikosrpski ideolog bio je i naučnik Jovan Cvijić.
– Svijet treba da zna i da se uvjeri da Srbija može da operiše s mnogo većom cjelinom, no što je njena teritorija. Od Srbije mogu da pođu najveće teritorijalne transformacije. Ne treba prezati od toga da se taj strah ulije u svijet, ako je korisno za naše nacionalne interese. Srpski se problem mora riješiti silom – govorio je Cvijić. Poznati velikosrpski ideolozi su i Vasa Čubrilović, Nikola Stojanović i Stevan Moljević.
Dedijer: Velika Srbija i mali glupi akademici
Zanimljivo je otvoreno pismo koje je fizičar, novinar i diplomata Stevan Dedijer uputio tadašnjem premijeru Srbije, pokojnom Zoranu Đinđiću, ukazujući na, kako je naglasio, “pet kardinalnih gluposti SANU-a”. Između ostalog, Dedijer, koji sebe naziva “Srbinom sa dna kace”, navodi da je “Srbija počela četiri rata, koja je najavio Milošević u svom govoru na Kosovu 28. juna 1989. protiv Slovenije, Hrvatske, BiH i Kosova i sva četiri izgubila.
– Glavna i najgora glupost rukovodilaca SANU-a je da su se bavili svime osim onim čime se svaka akademija nauka treba baviti: razvitkom kreativne moći svog naroda u nauci, tehnologiji, u izumima i inovacijama… Počeli su se baviti svojim Memorandumom da ožive ideju velike Srbije. Naš narod ostaje u planinama Balkana, jer njegovi akademici i blesavi političari kao Koštunica igraju se još uvijek nazadnim idejama nacionalizma, šovinizma, mržnje i gluposti – piše Dedijer.