Mir u Ukrajini kroz Washington i Moskvu, preko Budimpešte. Gdje je Bukurešt?

11. Novembra 2025. 8

Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES)[1] iz Ljubljane, Slovenija, redovno analizira događanja na Bliskom istoku, Balkanu i po svijetu. U istraživanju pod nazivom „Mir u Ukrajini kroz Washington i Moskvu, preko Budimpešte. Gdje se Bukurešt nalazi?“, general u penziji Corneliu Pivariu, član Savjetodavnog odbora IFIMES-a, osnivač i bivši izvršni direktor Ingepo Consultinga, analizira ulogu Budimpešte kao diskretnog kanala između Washingtona i Moskve.

● General (Rtd) Corneliu Pivariu,
član Savjetodavnog odbora IFIMES i osnivač i
bivši CEO pri INGEPO Consulting

” Mir se ne odlučuje tamo gdje se prolijeva krv, već tamo gdje se mape prepravljaju.”
Corneliu Pivariu

Više od dvije i po godine, rat u Ukrajini nije postao samo ljudska tragedija i test nacionalne otpornosti, već i bojno polje velikih sila – polje gdje se diplomatija isprepliće s globalnim ekonomskim i geopolitičkim interesima. Tokom ovog perioda, bilo je diskretnih pokušaja dijaloga između Washingtona i Moskve, kao i nekoliko evropskih ili regionalnih inicijativa koje su nastojale da definišu pretpostavke potencijalnog mira.

Sve više se čini da se Budimpešta pojavljuje kao veza između dva centra moći. Mađarska, održavajući aktivan kanal komunikacije s Moskvom, a istovremeno ostajući članica NATO-a i EU, vješto se pozicionira kao neformalni, ali pragmatičan posrednik u kontekstu u kojem drugi evropski akteri preferiraju čvrstu retoriku u odnosu na direktan dijalog.

1. Opći kontekst

I Sjedinjene Američke Države i Rusija dijele, srednjoročno, interes za stabilizaciju situacije. Washington predviđa globalnu stratešku rekonfiguraciju u kojoj azijsko-pacifička orijentacija postaje prioritet, što zahtijeva racionalizaciju napora i resursa dodijeljenih Ukrajini. Moskva, s druge strane, nastoji konsolidovati svoje teritorijalne dobitke i izbjeći unutrašnje iscrpljivanje koje bi moglo ugroziti stabilnost režima. Unutar ove krhke ravnoteže, svaki kredibilan posrednik – bilo da je to država, organizacija ili vođa – može igrati ulogu različitog značaja.

2. Budimpešta – diskretan kanal između Washingtona i Moskve

Mađarska je izgradila jedinstvenu poziciju unutar Evropske unije: održava bliske ekonomske i energetske odnose s Rusijom, ali u potpunosti učestvuje u NATO strukturama i mehanizmima EU. Premijer Viktor Orbán bio je među rijetkim evropskim liderima koji su nastavili direktan dijalog s Kremljom, a istovremeno zadržali pragmatičnu otvorenost prema Washingtonu, bez obzira na administraciju na vlasti.

Što se tiče ishoda pregovora koji su trebali uskoro početi u Budimpešti[2],,najvjerovatniji scenario je da bi se postigao principijelni sporazum i formulacija u stilu: „stranke priznaju neophodnost dogovorenog rješenja i obavezuju se da će izbjeći daljnju eskalaciju.“ Front će ostati relativno stabilan, a diplomatija bi mogla ponovo preuzeti inicijativu umjesto vojnih akcija. Međutim, više će biti jasnije nakon Budimpeštanske runde.

Nije slučajno što neki radni diplomatski kanali između Istoka i Zapada diskretno prolaze kroz Budimpeštu. U kontekstu očiglednog zastoja u multilateralnim pregovorima, ova naizgled periferna prijestolnica pretvara se u tačku ravnoteže za indirektne rusko-američke razgovore o arhitekturi budućeg evropskog poretka.

3. Simbol sigurnosnih garancija: Budimpeštanski memorandum

Budimpešta također ima poseban historijski značaj. Upravo je ovdje, 1994. godine, potpisan Budimpeštanski memorandum – dokument kojim se Ukrajina odrekla svog nuklearnog arsenala u zamjenu za sigurnosne garancije Sjedinjenih Američkih Država, Ujedinjenog Kraljevstva i Rusije. Memorandum je propisao poštovanje suvereniteta i teritorijalnog integriteta Ukrajine – obaveze koje su teško prekršene aneksijom Krima, a kasnije i invazijom 2022. godine.

Povratak Budimpešte u prvi plan mirovnih pregovora stoga nije samo geografska slučajnost, već i simbolično ponovno aktiviranje međunarodne obaveze koja je nekada izgledala kao da garantuje regionalnu stabilnost – ili možda ironija same historije.

4. Evropska unija – između deklarativne solidarnosti i strateške fragmentacije

Evropska unija u cjelini prolazi kroz period strateške dvosmislenosti. Iako podrška Ukrajini ostaje tačka deklarativnog konsenzusa, postoje značajne razlike među državama članicama u pogledu nivoa vojnog učešća, ekonomske održivosti pomoći i perspektiva o mogućim pregovorima s Rusijom.

Mađarska ovdje igra dvostruku, ali proračunatu igru: kroz svoj kritički diskurs prema Briselu, učvršćuje svoju unutrašnju i regionalnu poziciju, ali nikada ne napušta evropski institucionalni okvir. U stvarnosti, Budimpešta kapitalizira unutrašnje kontradikcije EU kako bi se legitimizirala kao „realistički glas“ u horu često idealističkih poruka.

Dakle, Evropska unija – uhvaćena između svoje ekonomske zavisnosti i želje za strateškom autonomijom – ne uspijeva artikulirati konkretan mirovni prijedlog za sebe (ili možda odlučuje da to ne učini), prepuštajući inicijativu drugima.

5. Vašington i Moskva – znaci opreznog rekalibriranja

I u američkoj prijestolnici i u Kremlju, posljednjih mjeseci primjetan je umjereniji ton. U Sjedinjenim Državama, javno mnijenje i Kongres sve su nevoljniji podržati neograničene vojne napore, dok Rusija nastoji postići „pozicijski mir“ koji bi legitimizirao njene teritorijalne dobitke.

Otuda obnovljeni interes za indirektne formate pregovora koji uključuju posredničke prijestolnice. Budimpešta, ali i Ankara, pa čak i Peking, igraju suptilne uloge u ovoj mreži diplomatskih poruka i signala – gdje se ništa službeno ne proglašava, a sve je pažljivo proračunato.

6. Bukurešt – gledalac ili akter?

Rumunija, smještena na granici sukoba i koja ima veliki strateški interes za stabilnost crnomorske regije, čini se da ostaje više oprezni posmatrač nego angažovani akter. Iako je članica i NATO-a i EU, Bukurešt nije uspio izgraditi zasebnu inicijativu ili ulogu u evropskom dijalogu o Ukrajini.

Dok Mađarska, Turska, pa čak i Poljska aktivno promovišu vlastite agende, odsustvo Rumunije iz ove diplomatske igre rizikuje da postane konstanta. Nedostatak koherentne strategije vanjske politike, pogoršan fragmentacijom unutrašnjeg donošenja odluka, ograničava sposobnost zemlje da se percipira kao partner s inicijativom i regionalnom vizijom.

U stvari, pitanje u podnaslovu je eminentno retoričko, sve dok rumunska politička klasa ostaje talac drugih interesa i uskih perspektiva.

7. Zaključci

Mir kroz Washington i Moskvu, preko Budimpešte, nije metafora, već diplomatska realnost u nastajanju.

Budimpešta je shvatila da u svijetu u kojem velike sile pregovaraju preko regionalnih aktera, onaj ko uspije postati posrednik ili katalizator stiče utjecaj – čak i bez velike vojne ili ekonomske moći. Rumunija, nasuprot tome, i dalje ostaje unutar udobne zone strateškog konformizma, bez predlaganja vlastitih rješenja ili platformi za dijalog.

Ako se mir u Ukrajini konačno odluči – na ovaj ili onaj način – kroz Washington i Moskvu, preko Budimpešte, za Rumuniju ostaju barem dva legitimna pitanja: Gdje je Bukurešt? I koliko dugo će Bukurešt ostati samo informirana, ali neuključena prijestolnica u procesu koji će oblikovati budućnost Istočne Evrope?

Copyright:
Pisane tekstove, analize, studije, istraživanja, fotografije, fono i video izvještaje koji se nalaze na www.ifimes.org i koje šalje Međunarodni institut IFIMES mogu prenositi i objavljivati svi mediji i pojedinci pod uslovom da dodaju naznaku (C) 2021 IFIMES odnosno da navedu izvor cjelokupnog ili dijela teksta.

Written by: Nihad Krndzija

Rate it