< !DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
Zbog razjedinjenosti i neefikasnosti sirijske opozicije i njenih konfliktnih ideoloških vizija budućnosti zemlje, rat u Siriji jedino može zaustaviti međunarodna intervencija.
Iako ujedinjeni u zajedničkom cilju – svrgavanju Assadovog režima – politička lojalnost, prostor dejstvovanja, ovisnost o različitim vanjskim sponzorima i nejasna vizija budućeg političkog uređenja zemlje sprečavaju konsolidaciju, ujedinjenje i efikasnost sirijske opozicije.
Složenosti sukoba doprinose i dijametralno suprotstavljeni ciljevi sirijskih Kurda u odnosu na većinski arapsko-sunitski opozicioni blok kao i redukcionističko predstavljanje konflikta kojem se pripisuje isključivo intramuslimanski sektaški karakter.
Zbog različitih apetita Irana i Saudijske Arabije, koji imaju suprotstavljene geopolitičke ciljeve i aspiracije, a koji sirijski sukob tek koriste kao poligon za svoje geopolitičko pozicioniranje u regionu, građanski rat u Siriji poprimio je višedimenzionalni karakter i iz dana u dan postaje sve složeniji.
Objedinjavanje u Dohi
Opoziciju predvodi Sirijska nacionalna koalicija (SNC), osnovana u Istanbulu 2011. Sirijski ogranak Muslimanske braće čini najveću komponentu SNC-a. Predviđa se da bi u slobodnom političkom nadmetanju Muslimanska braća vjerovatno činila okosnicu buduće demokratske vlasti, nakon eventualnog pada Assadovog alevitskog režima, iako je ova panislamska organizacija desetkovana u masakrima 1982, kada ju je prethodni režim Hafiza Assada pokušao potpuno eliminirati.
Krajem 2012. SNC je, na zasjedanju u Dohi, uspio objediniti više opozicionih grupa koje danas čine Sirijsku nacionalnu koaliciju. Međutim, obzirom na njenu neefikasnost, učestale unutrašnje sukobe i personalno rivalstvo zbog liderskih pozicija i odsustva jasne vizije za budućnost zemlje nakon pada režima, te brutalnosti Assadovog režima nad civilima, sirijski narod je uvjeren da je promjena političkog sistema moguća jedino vojnim porazom Vladinih snaga.
Slobodna siirijska vojska (FSA), čija komanda se nalazi u Turskoj, labava je krovna oružana formacija. Čini je broj manjih jedinica koje djeluju na različitim lokalitetima širom zemlje a lojalna je Sirijskoj nacionalnoj koaliciji, iako je zbog okolnosti u kojima djeluje decentralizirana.
Kurdske organizacije međusobno su podijeljene u vezi pitanja da li podržati opoziciju ili, pak, unilaterlano proglasiti kurdsku autonomiju na dijelovima teritorije koju drže pod kontrolom.
FSA je nastala kao rezultat spontanog civilnog otpora režimu, ali je kasnije znatno ojačana velikim brojem profesionalno obučenih oficira prebjeglih iz regularnih snaga sirijske vojske lojalne režimu u Damasku.
FSA je multikonfesionalna, iako većinu njenih boraca čine suniti. Kurdi, Turkmeni, Palestinci i Druzi također se bore u njenim redovima. FSA tvrdi da broji 100.000 boraca, iako to opovrgavaju neki strani obavještajni izvori. Ona prima finansijsku i materijalnu pomoć od zapadnih i arapskih zemalja i to posredstvom Sirijskog nacionalnog vijeća.
Na strani oružane opozicije također se bore Sirijski oslobodilački front (SLF), kao i selefijski Sirijski islamski front (SIF). Ove dvije vojne formacije raspolažu manjim brojem boraca. Iako inspiriran islamskim idealima i vrijednostima, SIF ne zagovara islamski poredak a njegova najpoznatija frakcija – Ahrar Al Sham tvrdi da joj cilj nije globalni džihad već isključivo oslobođenje Sirije.
Kurdska manjina
Radikalni selefijski Front Nusra (Jabhat Al Nusra), koji broji između šest i 10 hiljada boraca, važi kao jedna od najefektivnijih vojnih formacija koje čine opoziciju Assadovom režimu. Međutim, SAD je Nusru proglasio terorističkom organizacijom zbog navodne veze sa elementima Al-Kaide. Pomenute radikalne vojne formacije svoju borbu uglavnom koordiniraju sa Slobodnom sirijskom vojskom.
Kao odgovor na učestale optužbe režima u Damasku, ali i njegovih simpatizera u svijetu, da sirijsku opoziciju čine “teroristi”, američki državni sekretar John Kerry je pred američkim Kongresom izjavio da ekstremisti čine tek 15-25 posto opozicije.
Kerry ne prihvata optužbe Assadovog režima na račun sirijske opozicije, a svoj stav zasniva na istraživanju Instituta za izučavanje rata (ISW). Prema ovom istraživanju, provedenom na terenu u Siriji, najveći broj boraca sirijske oružane opozicije čini umjerena Slobodna sirijska vojska, koja se zalaže za uspostavu slobodne, demokratske i pluralne multietničke i multikonfesionalne države, dok radikalne grupe, kao što je Front Nusra, čine njen minorni segment.
Građanski rat u Siriji dodatno komplicira umiješanost regionalnih aktera, posebno Irana i libanske milicije Hezbollah, koji se otvoreno bore na strani Assadovog režima.
Pored umjerenih i radikalnih sunitskih arapskih grupacija koje imaju dijametralno suprotstavljene agende u pogledu budućeg političkog poretka, u Siriji postoji i znatna kurdska manjina, koja također nije homogena. Sirijski Kurdi, koji procentualno čine najveću etničku manjinu u zemlji (10 posto stanovništva) u početku su imali ambivalentan odnos, kako prema režimu tako i prema revolucionarnom oružanom otporu.
Organizirani su pod okriljem Kurdskog nacionalnog vijeća, koje okuplja 15 kurdskih političkih organizacija, Kurdi su jasno uvjetovali svoje učešće u oružanoj opoziciji protiv režima u Damasku, insistirajući da ih se prizna kao poseban narod sa specifičnim jezičkim i kulturnim pravima. Oni također traže stvarnu političku, a ne samo administrativnu autonomiju u budućoj Siriji.
Regionalni akteri
Sirijska oružana opozicija sve vrijeme odbija prihvatiti njihove zahtjeve. Zbog ranije kolaboracije kurdske Demokratske partije ujedinjenja (PYD), de facto sirijskog ogranka PKK-a u Turskoj sa Assadovim režimom, koja je uspostavila ekskluzivnu kontrolu nad nekoliko gradova na sjeveroistoku Sirije, došlo je do produbljivanja nepovjerenja između sirijskih Kurda i oružane sirijske opozicije.
Naime, kao ustupak Kurdima zbog nepružanja otpora režimskim snagama, Assadove snage su se namjerno povukle sa dijela sirijskog teritorija naseljenog Kurdima. Time su željele otežati položaj Turske koju optužuju da je direktno umiješana u sukob u Siriji na strani pobunjenika. Omogućivši Kurdima da konsolidiraju vlast na teritoriji u graničnim područjima sa Turskom, Assadov režim je pokušao destabilizirati Tursku, nadajući se da će ovakav potez izazvati pobunu Kurda unutar te zemlje, koji bi se mogli odlučiti na secesionizam.
Kurdske organizacije također su međusobno podijeljene u vezi pitanja da li podržati opoziciju ili, pak, unilateralno proglasiti kurdsku autonomiju na dijelovima teritorije koju drže pod kontrolom.
Zbog različitih apetita Irana i Saudijske Arabije, a koji sirijski sukob tek koriste kao poligon za svoje geopolitičko pozicioniranje u regionu, građanski rat u Siriji poprimio je višedimenzionalni karakter i iz dana u dan postaje sve složeniji.
Pored političkog rukovodstva sirijske opozicije koje djeluje u inozemstvu, a kojem je lojalna Slobodna sirijska vojska, a djelimično i neke radikalnije vojne opcije, unutar Sirije djeluje Nacionalni koordinacioni komitet. Radi se o pretežno o neefikasnom ljevičarskom, a po nekim procjenama čak i prorežimskom pokretu, tzv. umjerenom opozicionom bloku, koji odbija da prihvati ciljeve opozicije i zagovara dijalog s režimom u Damasku, okončanje ratnih dejstava i pronalazak političkog rješenja krize.
Građanski rat u Siriji dodatno komplicira umiješanost regionalnih aktera, posebno Irana i libanske milicije Hezbollah koji se otvoreno bore na strani Assadovog režima.
Turski premijer Recep Tayyip Erdogan poziva na vojnu intervenciju po uzoru na Kosovo, tražeći potpuni slom režima u Damasku. Za razliku od Erdogana, predsjednik SAD-a Barack Obama i njegovi evropski saveznici preferiraju ograničenu vojnu intervenciju koja neće uključivati promjenu režima već njegovo slabljenje, čime bi se Assada kaznilo za navodnu upotrebu hemijskog oružja i primoralo na pregovore u cilju pronalska političkog rješenja.
Drugi cilj američkog napada, ako do njega uopće dođe, je eliminacija i marginaliziranje radikalnih grupa poput Nusre, kako bi se oslabio budući politički uticaj ove selefističke organizacije.
Prosaudijski senitment
Ciljevi Saudijske Arabije, iako se zalaže za svrgavanje režima u Damasku i po svaku cijenu želi oslabiti uticaj Irana u regionu, dijametralno su suprotstavljeni ciljevima Turske kada se radi o budućem ustrojstvu zemlje. Dinastija porodice Al Saud u Rijadu istovremeno se paranoidno pribojava budućeg scenarija koji bi na vlast mogao dovesti sunitsku većinsku Muslimansku braću, što vidi kao potencijalnu opasnost za destabilizaciju poretka u zemlji.
Rijad, koji svim silama nastoji instalirati prosaudijske snage u Damasku nakon pada Assada, pruža najveću podršku radikalnim selefističkim opcijama, poput Nusre, vjerujući da ih može kontrolirati i po potrebi usmjeravati na djelovanje ne samo protiv šiitskih grupacija koje se nalaze pod direktnom ili posrednom kontrolom Irana, glavnog saudijskog rivala za primat u regionu Arapskog zaljeva, već također i kao protutežu umjerenoj Muslimanskoj braći.
Ankari, pak, koja je otvoreno naklonjena Muslimanskoj braći, sve više manjka uticaja nad sirijskom opozicijom koju je izgubila u korist Rijada, budući da se Saudijska Arabija Sirijskoj nacionalnoj koaliciji odnedavno uspjela nametnuti kao glavni sponzor. Lider Sirijske nacionalne koalicije Ahmad Jarba otvoreno gaji prosaudijski sentiment i ima bliske veze sa saudijskom obavještajnom zajednicom, za razliku od svog prethodnika, koji je bio više naklonjen turskim i katarskim sponzorima.
Zbog razjedinjenosti i neefikasnosti sirijske oružane opozicije, njenih konfliktnih ideoloških vizija budućnosti zemlje, te otvorene podrške Irana i Rusije ionako nadmoćnom režimu u Damasku, sukob koji je do danas odnio preko 100.000 života i patnju sirijskog naroda jedino će efikasno zaustaviti hitra intervencija međunarodnih snaga. Ako se to uskoro ne desi, sirijski građanski rat mogao bi potrajati unedogled.